Związki zawodowe zgodnie z art. 5 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 19 grudnia 1992 r. w sprawie pracowniczych kas zapomogowo-pożyczkowych oraz spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych w zakładach pracy (Dz.U. 1992 nr 100 poz. 502) są zobligowane do pełnienia społecznego nadzoru nad działaniem PKZP.
Ustanowienie związków zawodowych jako organu społecznej kontroli oznacza, że w pewnym zakresie podporządkowano działalność PKZP organizacjom związkowym (zakładowym, międzyzakładowym i ponadzakładowym). Oznacza to także przejęcie przez te organizacje odpowiedzialności za gospodarowanie środkami finansowymi kasy.
Społeczna kontrola związków zawodowych oznacza:
- troskę o rozwój kasy jako formy samopomocy pracowniczej,
- obowiązek udzielania wszelkiej, koniecznej pomocy,
- nadzorowanie działalności finansowej PKZP.
Należy zaznaczyć, że związki zawodowe nie są uprawnione do podejmowania decyzji merytorycznych, takich jak: decydowanie o przyjmowaniu i skreślaniu z listy członków PKZP, ustalaniu wysokości wkładów i wpłat wpisowego, udzielaniu pożyczek oraz terminach ich spłaty lub wypłacaniu zapomóg ze środków PKZP. Natomiast w ramach sprawowanego społecznego nadzoru wynikającego z Rozporządzenia Rady Ministrów przedstawiciele związku zawodowego mogą :
- uczestniczyć w posiedzeniach zarządu PKZP oraz walnego zgromadzania członków/delegatów z głosem doradczym,
- przyjmować do wiadomości wyniki gospodarowania PKZP posiadanymi środkami pieniężnymi np. na podstawie otrzymywanych sprawozdań finansowych,
- zgłaszać żądanie o zwołanie nadzwyczajnego walnego zebrania PKZP, jeżeli w pracy zarządu kasy powstaną nieprawidłowości wymagające interwencji ogółu członków lub delegatów.
Warto zwróci uwagę, że związki zawodowe powinny być także gwarancją wypełniania przez zakład pracy obowiązków związanych z funkcjonowaniem PKZP.
Należy pamiętać, że mimo dużego znaczenia jakie w działaniu kasy mają związki zawodowe, istnienie takiego związku zawodowego w firmie nie jest konieczne aby kasa mogła zostać założona, a następnie prawidłowo funkcjonować.
