Stawiamy sobie za cel sprawne działanie Kas Zapomogowo-Pożyczkowych, aby wprowadzone zmiany prawne były z korzyścią dla pracodawców i członków kasy.

Poniższe uwagi i sugestie dotyczą projektu Ustawy z dnia 16 czerwca 2020 r o kasach zapomogowo -pożyczkowych.

Art. 4. Określa stosunki między KZP, a Związkami zawodowymi / reprezentacją pracowniczą.

Używa się (także za Rozporządzeniem z 19.12. 1992r) terminu „nadzór społeczny”, który jest na ogół nieczytelny dla interesariuszy KZP. Zarządy KZP wskazują na prawdopodobne problemy utworzenia wspólnej reprezentacji związkowej przy istnieniu u pracodawcy kilku związków zawodowych.
KZP wskazują aby w tym artykule dodać (w tym znaczeniu), że „istniejące u pracodawcy organizacje związkowe są zobowiązane udzielać wszelkiej pomocy na rzecz KZP w celu jej sprawnego działania”.
PKZP sugerują, aby w kontekście RODO (minimalizacji podmiotów mających dostęp do przetwarzania danych osobowych) KZP nie miały obowiązku przekazywania Związkom Zawodowym kopii protokołów z posiedzeń Zarządu i Komisji Rewizyjnej (proponuje się skreślić art.4 ust.5 pkt 1);

Wg projektu KZP mają obowiązek przekazywania kopii dokumentów. Rodzi się pytanie, czy ten obowiązek ma być realizowany na prośbę Związków Zawodowych czy też bez ich inicjatywy KZP ma obowiązek na bieżąco przekazywać kopie wskazanych dokumentów ?

Art. 6. Ust.2. Pkt. 4.

Między innymi w tym punkcie odwołuje się do organów KZP mając na myśli zarząd i komisję rewizyjną , a do organów należy także (zgodnie z Art.15.Ust.1) walne zebranie członków. Omawiany punkt brzmi „ tryb wyboru i odwołania organów KZP oraz zakres ich kompetencji” – sugeruje się brzmienie: „tryb wyboru i odwołania Zarządu KZP i Komisji Rewizyjnej KZP oraz zakres ich kompetencji”.

Art. 6. Ust.2. Pkt. 7.

Brzmi: „sposób wybierania delegatów, o których mowa w art. 15 ust.2;”

Sugerowane brzmienie : „liczbę i sposób wyboru delegatów, o których mowa w art.15 ust.2;”.

Statut (uchwalany przez walne zebranie) określałby liczbę i sposób wyboru delegatów. W dalszym brzmieniu ustawy zbędne byłoby zajmowanie się liczbą delegatów, którą podobnie jak statut określa uchwała Walnego zebrania. Modyfikacja nie zmienia nic pod względem kompetencyjnym a upraszcza przepis.

Art. 6. Ust.2. Pkt. 15. Brzmi [Statut KZP określa w szczególności:] „ zasady uchwalania i zmiany statutu KZP”. Podchodząc logicznie do tego punktu, powinien on znaleźć się wśród kompetencji Walnego zebrania. To Walne zebranie (które uchwala statut) określa „zasady uchwalania i zmiany statutu”.

Art7. Ust 1. Wskazuje w jakim przypadku może być utworzona międzyzakładowa KZP - punkt ten niejako sugeruje, że MKZP tworzy się tylko w tym jednym przypadku. MKZP są tworzone także w celu obsługi dużej ilości pracodawców (nie tylko ze względu „na mniej niż 10-ciu chętnych”) np. duże międzyzakładowe KZP oświaty zrzeszające tysiące pracowników nieraz od kilkudziesięciu pracodawców.

Sugeruje się przeredagowanie treści tego zapisu w celu jednoznacznego jego brzmienia.

U niektórych pracodawców „odczytując literalnie” łamane jest dotychczasowe rozporządzenie w kontekście organizacji MPKZP. Niekiedy wielkie zakłady pracy mają nawet kilkadziesiąt dużych oddziałów rozlokowanych w całej Polsce. Teoretycznie jest jeden pracodawca i powinna istnieć jedna PKZP, lecz z praktycznego punktu widzenia działanie takiej Kasy byłoby nieekonomiczne i bardzo niewygodne dla samych członków Kasy (pracownik pracuje w oddziale w np. Gdańsku, a główna siedziba firmy i PKZP jest w Poznaniu). „Praktycznie” w takiej strukturze tworzą się odrębne / samodzielne Kasy w każdym oddziale. Prawnicy u takich pracodawców tworzą skomplikowane konstrukcje prawne, aby „teoretycznie” było to zgodne z rozporządzeniem.

Dobrze byłoby, aby nowa ustawa rozwiązywała również ten bardzo ważki problem.

Art7. Ust 4. Mówi o tym kto pokrywa koszty działania MKZP u pracodawców będących państwowymi jednostkami budżetowymi.

Proponuje się, aby (w takim przypadku) koszty działania międzyzakładowej KZP ponosiła jednostka przy której działa MKZP. Można sobie wyobrazić, że MKZP działa przy jednostce nr 1, ale w jednostce nr 2 będzie więcej członków Kasy, a w kolejnym roku najwięcej członków Kasy będzie w jednostce nr 3. Monitorowanie i przenoszenie finansowania z jednej na drugą jednostkę wprowadza pewien chaos i dodatkowe obowiązki (a i tak w każdym przypadku wszystkie jednostki są finansowane przez tę samą jednostkę nadrzędną).

Art. 8. KZP nabywa osobowość prawną, będzie mogła nabywać prawa i zaciągać zobowiązania. W związku z tym, w celu zabezpieczenia środków KZP należałoby wskazać, że KZP może „inwestować” środki tylko w bezpieczne produkty bankowe typu lokaty, a także że KZP nie może nikomu pożyczać środków finansowych.
Także, dopiero co stworzone KZP borykają się z brakiem środków na pożyczki. Teraz pomagają w tym pracodawcy na granicy prawa, (pomijając już opis konstrukcji prawnych) pożyczają KZP środki, aby te mogły udzielać pożyczek. Pożyczają (na ok. 1, 2 lata) do czasu zebrania przez członków kapitału na to wystarczającego. Przydałby się zapis, że pracodawca w początkowym okresie działalności KZP może wspomóc pożyczką fundusz oszczędnościowo-pożyczkowy KZP (np. przynajmniej w okresie pierwszego roku działania KZP).

Art. 10. Ust. 2. Zobowiązuje Zarząd do podjęcia decyzji o przyjęciu w poczet członków kandydata nie później niż w ciągu miesiąca od dnia złożenia wniosku. W większości KZP Zarząd zbiera się raz w miesiącu, a dokumentacja związana z posiedzeniem przygotowywana jest na kilka dni wcześniej i w praktyce będą powstawały sytuacje niedotrzymania terminu. Proponuje się użycie sformułowania, że "Uchwałę [..] podejmuje zarząd na najbliższym posiedzeniu zarządu, o ile wniosek wpłynie minimum 3 dni przed posiedzeniem". Równie dobrze można by rozwiązać ten problem wydłużając okres (np. do 1,5 miesiąca lub 35 dni).

Art. 11. Ust.1. określa obowiązki członka KZP.

Liczne KZP wskazują na pojawiające się problemy związane z brakiem aktualnych danych osobowych członków KZP. Sugeruje się, aby wśród obowiązków członka KZP pojawił się zapis mówiący, że” członek KZP jest zobowiązany do niezwłocznej (po ich zmianie) aktualizacji danych identyfikacyjnych i kontaktowych (adres, e-mail, tel.).”

Art. 11. Ust.2. Pkt.4 Brzmi [Członek KZP ma prawo]: „ brać udział w obradach walnego zebrania członków”. Zgodnie z Art.15. Ust.2. „[..]Do walnego zebrania delegatów stosuje się odpowiednio przepisy o walnym zebraniu członków”.

W licznych KZP pojawiał się problem interpretacyjny (zapis podobny do istniejącego w Rozporządzeniu z 19.12.1992r). Czy twierdzenie jest prawdziwe, że [Członek KZP ma prawo]: „ brać udział w obradach walnego zebrania delegatów”. Tak wynika z literalnego brzmienia tego przepisu.

Ten przepis nie jest czytelny dla bardzo wielu KZP. Przy „uciążliwych” członkach KZP (w przypadku organizacji walnego zebrania delegatów) przypisują oni sobie (ze względu na ten przepis) prawo uczestniczenia w obradach walnego zebrania delegatów.

Uważamy, że należy go przynajmniej przeredagować.

Art. 11. Ust.2. Pkt.1. Nadaje uprawnienia członkowi KZP określone w ust2. Pkt 1, 4-7- z chwilą przyjęcia w poczet członków KZP. Czyli członek KZP dopiero po przyjęciu do tej organizacji ma prawo otrzymać odpis statutu (uprawnienie z ust.2. pkt.6). Jasnym jest, aby takie prawo miał każdy nawet tylko potencjalny członek KZP, jeszcze przed przystąpieniem do KZP. Jak można wstępować do organizacji nie znając jej celów ani sposobu jej działania ?

Art. 11. Ust.2. Pkt.7. Członek KZP ma prawo : „zaznajamiać się z uchwałami organów KZP, protokołami z posiedzeń organów KZP, protokołami z kontroli przeprowadzanych przez komisję rewizyjną oraz sprawozdaniami finansowymi”.

KZP sugerują, że w kontekście RODO (minimalizacji podmiotów mających dostęp do przetwarzania tak szczegółowych , obszernych i nieraz specjalnych (dawniej zwanymi wrażliwymi) danych osobowych), aby punkt ten wykreślić (mogłoby pozostać prawo wglądu do sprawozdań finansowych). Kasy wskazują, że zabezpieczeniu interesów członków służy instytucja Komisji rewizyjnej.

Art. 13. Ust.3. Określa obowiązek wskazania jednej lub więcej osób uprawnionych do otrzymania wkładu członkowskiego w razie swojej śmierci – dane osób dawniej zwanych „uposażonymi”.

Bardzo potrzebny przepis, którego brakowało.

Niezbędnym staje się rozwinąć ten przepis, o określenie podstawy pozwalającej KZP przetwarzać dane osobowe (identyfikacyjne i adresowe) osób uposażonych. W wyjątkowych sytuacjach RODO pozwala na przetwarzanie danych niezbędnych do funkcjonowania organizacji, szczególnie, że niniejszy artykuł ustawy obliguje do zbierania tych danych. Pojawia się jednak problem (wskazywany przez kancelarie specjalizujące się w Ochronie Danych osobowych) związany z realizacją obowiązku informacyjnego dla tych osób. Zgodnie z RODO KZP (administrator danych) po zarejestrowaniu tych danych ma obowiązek poinformowania tych osób (uposażonych), że ich dane osobowe przetwarza w określony sposób w celu , jak długo itd. Spłycając ten problem realnie KZP nie ma możliwości poinformowania tych osób (Przykład: KZP ma 5 tyś. członków i wysyła każdemu taką informację listem poleconym z potwierdzeniem odbioru – są to koszty znacznie powyżej możliwości finansowych KZP).

Art. 13. Ust.6. Określa obowiązek KZP przekazania wkładu członkowskiego (zmarłego członka „bez osób uposażonych”) do depozytu sądowego. Obecnie ten przypadek był regulowany zapisami statutu. Projekt ustawy w tym punkcie realnie zmniejsza (już i tak niewystarczające) dochody funduszu rezerwowego KZP. Kasy wskazują, że z funduszu rezerwowego zasilany jest fundusz zapomogowy, z którego korzystali członkowie Kasy w szczególnych sytuacja losowych. Proponowany w ustawie zapis uszczupli fundusz, który niejednokrotnie pomagał wychodzić członkom Kasy z ciężkich sytuacji życiowych. Proponuje się, usunięcie tego ustępu. Środki te pozwalały także Kasom pokrywać straty związane z niespłaconymi pożyczkami przez zmarłych emerytów. Pojawia się tutaj także problem dochodzenia od spadkobierców uregulowania zobowiązania po zmarłym emerycie (członku Kasy) – czy Kasy mogą / mają prawo (w tym względzie) występować do sądu aby pokrycie takich zobowiązania wyegzekwować (od spadkobierców) ? Niniejsza ustawa mogłaby określić to wprost, rozwiązując ten problem.

Art. 13. Ust.8. Podobnie jak obecnie (działając wg rozporządzenia z 19.12.1992r) KZP nie są pewne czy mają jakiekolwiek obowiązki w związku z naliczaniem i odprowadzaniem podatków od wypłacanych świadczeń (także na rzecz osób „uposażonych”), informowania Urzędu Skarbowego (np. przygotowywania Pit8C). Wyjaśniłby to zapis np. „KZP nie mają obowiązków informacyjnych w stosunku do Aparatu Skarbowego, nie naliczają podatków i nie są płatnikiem podatków. Członek kasy jako świadczeniobiorca podlega ogólnym przepisom podatkowym (Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych)”. Rozlicza się on wpisując otrzymane świadczenia, jako dodatkowe dochody w PIT‘cie rocznym w rubryce „inne źródła”.

Niektóre PKZP tworzą odrębne, dodatkowe fundusze np. „ubezpieczeniowy”, „pogrzebowy”, „urodzeniowy”, „pomocy koleżeńskiej”. Działanie funduszu oparte jest o zapisy w statucie Kasy. Działają one na zasadzie dobrowolnej przynależności, z wpłacaną przez członka tego funduszu comiesięczną, dodatkową składką (na ten fundusz). Z funduszu wypłacane jest świadczenie np. w przypadku urodzenia dziecka w określonej regulaminem wysokości. Świadczenia te nie są opodatkowane. Członkowie tego funduszu otrzymując takie świadczenia, nie „opodatkowują się” – nie biorą tego pod uwagę w rozliczeniu rocznym, tłumacząc, że fundusz działa analogicznie do ubezpieczeń na życie i tam świadczenia nie są opodatkowane. Brak w tym względzie jednoznacznych interpretacji, Kasa nie jest przecież zakładem ubezpieczeń. W ustawie przydałoby się to uregulować.

Art. 14. Określa zakres pomocy pracodawcy na rzecz KZP.
Po wejściu w życie nowej ustawy o ochronie danych osobowych (dot. RODO) jednostki organizacyjne non-profit (Kasa jest tego typu organizacją) przetwarzają duże ilości danych osobowych (dane osobowe nawet nieraz kilkunastu tys. osób – członkowie Kasy, uposażeni, poręczyciele). Administratorem danych osobowych jest KZP, więc odpowiedzialnym za ochronę danych w sposób zgodny z RODO jest zarząd Kasy. Obowiązków w tym względzie, w szczególności przy dużych bazach danych, przy wykorzystaniu internetowych systemów informatycznych w dużych organizacjach jest bardzo wiele, z czym nieraz zarządy nie radzą sobie. Dobrze byłoby, aby np. wskazać pracodawcy, że w ramach pomocy prawnej, którą zobowiązany jest świadczyć na rzecz Kasy, udzielać powinien także pomocy w określeniu i wdrożeniu procedur ochrony danych osobowych w Kasie (w części o tym jest w mowa w art. 42).

Art. 15. Ust. 2. Określa (między innymi): „Liczbę delegatów ustala walne zebranie członków”. Przy proponowanej zmianie Art. 6. Ust.2. Pkt. 7. Zdanie to nie byłoby potrzebne, a wszystko co dotyczy „delegatów” byłoby w jednym miejscu .

Art. 16. Brzmi: „Uchwały organów zapadają zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy liczby członków”.

Sugeruje się dla jednoznaczności zapis: „Uchwały organów zapadają zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy liczby członków tych organów”.
Zmiana ma na celu skonkretyzować , że chodzi o „członków” danego organu a nie „członków” KZP.

Kasy często określają w statucie, że Zarząd (analogicznie i Komisja Rewizyjna) składają się z większej ilości członków (np. z 4 członków), w celu sprawnego działania wymienionych organów stosują także dodatkowy zapis (który literalnie patrząc kłóci się z zapisami z rozporządzenia), mówiący, że w przypadku równej ilości głosów Za i głosów Przeciw decydujący głos ma przewodniczący Zarządu (Komisji rewizyjnej). Ustawa mogłaby uprawomocnić taką możliwość.

Art. 17. I Art.18. W tych artykułach prawodawca używa sformułowania „organ KZP” mając zapewne na myśli ściśle dwa organy Zarząd KZP lub Komisję Rewizyjną. Sformułowanie „organ KZP” jest szerszy (zgodnie z Art.15. Ust.1.) i zawiera w sobie także „Walne zebranie członków”, które też jest organem, a artykuły 17 i 18 zapewne jego nie dotyczą.

Sugeruje się, aby w tych artykułach (17,18) zamiast sformułowania „organ KZP” używać zapisu „Zarząd lub Komisja rewizyjna”.

Art.20.Pkt.5. Do wykreślenia, jeżeli wprowadzono by (wcześniej sugerowaną) zmianę w Art. 6. Ust.2. Pkt. 7.

Art. 21.Ust.2. Brzmi: „Zarząd na pierwszym posiedzeniu wybiera ze swego grona przewodniczącego, sekretarza i skarbnika”.

Liczne KZP wskazują na to, że :
- określa się nazwy funkcji /stanowisk lecz nie określa się ich kompetencji
- brakuje określenia wiceprzewodniczącego, który w przypadku nieobecności przewodniczącego posiadałby jego kompetencje (zmiana taka polepszyłaby sprawność KZP).

Art. 25.Ust.2. Brzmi: „Komisja rewizyjna na pierwszym posiedzeniu wybiera ze swego grona przewodniczącego, sekretarza”. Uwaga: określa się nazwy funkcji /stanowisk lecz nie określa się ich kompetencji.

Art. 31.Ust.1. Rozszerza (w stosunku do rozporządzenia z 19.12.1992r) definicję funduszu rezerwowego. Między innymi jednoznacznie wskazując, że KZP pokrywa „prowizje i opłaty za czynności związane z prowadzeniem rachunku płatniczego”.

Wg naszych danych, obecnie w ponad 70% Kas to pracodawca pokrywa te koszty. Proponowany zapis mocno uszczupli Fundusz rezerwowy Kasy co (w obecnej chwili przy minimalnych dochodach z lokat) może wręcz uniemożliwić działalność Kas.

Art. 34.2. Określa, że „Umowa pożyczki wymaga zachowania formy pisemnej [..]”.

Teraz w 99 % PKZP wniosek o pożyczkę zawiera wszelkie elementy umowy pożyczki i jest traktowany jako umowa pożyczki (lecz faktycznie nie używa się słów „umowa pożyczki”). Rodzi się pytanie, czy po zmianach KZP musi tworzyć odrębny (od wniosku) dokument „umowa pożyczki”, czy jak do tej pory, może traktować wniosek jako umowę pożyczki ?

Art. 34. Ust 4. Określa kto może być poręczycielem pożyczki. Wg tego ustępu poręczycielem nie może zostać emeryt i rencista (mimo, że jest członkiem Kasy) – do tej pory mieli takie prawo. Zapis ten zmniejsza prawa wymienionych grup, oraz zmniejsza dla nich także atrakcyjność KZP, utrudniając im (emerytom i rencistom) znalezienie poręczycieli (racjonalnym jest założenie, że najwięcej zaufanych znajomych ma się w podobnym wieku do siebie !). Sugeruje się usunięcie tego zakazu.

Art. 35. W obecnej chwili większość PKZP, minimalizując koszty funkcjonowania, zapisują w statucie, że wszelkie operacje w Kasie są bezgotówkowe (tylko w formie przelewów). Zmniejsza to mocno koszty pracodawcy (szczególnie, jeżeli sam pracodawca nie obraca gotówką). W sytuacji zaproponowanej w Art. 35. Wystarczy, że jeden z członków Kasy złoży wniosek o wypłatę do rąk własnych wtedy KZP / pracodawca musi zorganizować odpowiednie stanowisko kasy gotówkowej i delegować do jego obsługi właściwie przeszkolonego pracownika, oraz zająć się transportem gotówki z banku. Operacje wypłaty gotówki z banku (coraz częściej) pociągają za sobą koszty bankowe, które teraz musiałaby pokryć sama KZP.

Proponuje się, aby artykuł ten określał, że walne zebranie KZP ma prawo uchwalić zapis w statucie, o tym, że wszelkie operacje finansowe realizowane są w formie bezgotówkowej (wypłaty na wskazane przez członka kasy konto, oraz ze strony członków wpłaty na konto KZP). Sądzimy, że uzasadnienie dotyczące obecnego zapisu (art. 35) projektu ustawy jest nielogiczne, a zapis pociągnie za sobą odwrotny skutek.

Art. 37.Ust.3. Określa w wyszczególnionych przypadkach natychmiastową wymagalność spłaty pożyczki. Poprzedni akt prawny (rozporządzenie z 19.12.1992r) dawało możliwość Zarządowi (w szczególnej potrzebie) określenia specjalnego planu spłaty. Przydałoby się, aby taka możliwość pozostała dla dobra byłego członka Kasy.

Art. 37.Ust.4. Brak odniesienia – jak długo przetrzymywać dane osobowe osób „uposażonych”. Sugeruje się uzupełnić.

Art. 43. Nakłada (jeżeli zachodzi jedna z dwóch wymienionych przesłanek ust.1. pkt 1 i pkt2) obowiązek głosowania członków KZP za likwidacją KZP (z konsekwencjami karnymi – art. 52,  art. 53).

Ze względu na coraz większą uciążliwość pracy społecznej – społecznym wykonywaniu funkcji członków organów na rzecz współpracowników - Kasy mają coraz większy problem z pozyskaniem chętnych do sprawowania tych funkcji. Dodatkowe „straszenie” sankcjami karnymi z pewnością zniechęci ich do podejmowania takich obowiązków.

Propozycja. Wprowadzić taki zapis w tym artykule, aby w przypadku wystąpienia wymienionych przesłanek, likwidacja KZP dokonywała się z mocy ustawy (niepotrzebne są jakiekolwiek głosowania). Głosuje się tylko nad wyborem likwidatorów, a jeżeli nie uda się wyłonić ich na walnym zebraniu to tak jak zapisano w projekcie, stają się nimi członkowie zarządu KZP.

Art. 48-50. Określa podstawy prowadzenia rachunkowości KZP. Art.50. Mówi o zasadach sporządzania sprawozdań finansowych i wyszczególnia osoby , które te sprawozdania powinny podpisać. Ustawa o rachunkowości, zgodnie z którą ma być prowadzona rachunkowość Kasy (w art. 45 ust.1f u. o r.) narzuca obowiązek przygotowania sprawozdania w postaci elektronicznej i opatrzenie go kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym albo podpisem osobistym. W celu zmniejszenia „obciążeń” administracyjnych sugeruje się, aby ustawa o KZP zwalniała KZP z obowiązku sporządzania sprawozdań w postaci elektronicznej.

Art. 51. Brzmi:”[..] ze wskazaniem nazwy i adresu pracodawcy, u którego została utworzona”.
Proponuje się, aby zmienić na: „[..] ze wskazaniem nazwy i adresu podmiotu, przy którym działa”.
Zaproponowane brzmienie rozwiązuje sytuację dużych KZP Oświaty, które zostały utworzone np. przy szkole, której już nie ma, a działają np. teraz jako część CUW (centrum usług wspólnych) lub urzędu gminy, a obsługują tylko pracowników oświaty. Czyli siedziba Kasy jest np. przy urzędzie gminy, a obsługuje pracowników podległych szkół.

Art. 52. Po wprowadzeniu zaproponowanych zmian w art. 43, niniejszy artykuł należałoby wykreślić.

Art. 53. Po wprowadzeniu zaproponowanych zmian w art. 43, niniejszy artykuł należałoby wykreślić.

Uwagi od PKZP z całej Polski, zebrał:

Jan Trzciński – współautor książek i trener z tematyki PKZP

Konsultacje:

Kancelaria Radcy Prawnego Adrian Kessler