Pracownicze Kasy Zapomogowo-Pożyczkowe istnieją na rynku praktycznie już od czasów powojennych. Najstarsza Kasa Zapomogowo-Pożyczkowa funkcjonująca w Polsce ma ponad 60 lat. W XX wieku PKZP istniały praktycznie w każdym zakładzie pracy czy jednostce budżetowej. Często żartowano, że pracownik jest najbardziej związany ze swym zakładem pracy poprzez zadłużenie w PKZP. Obecnie w Polsce jest około 6 tys. PKZP i zainteresowanie tymi instytucjami nie słabnie.
Pierwsze uregulowania prawne dotyczące PKZP zostały uwzględnione w ustawie z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.).
Na dzień dzisiejszy Pracownicze Kasy Zapomogowo‑Pożyczkowe działają na mocy ustawy z dnia 23 maja 1991 roku o związkach zawodowych, natomiast szczegółowe zasady ich działania określa rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 19 grudnia 1992 roku w sprawie pracowniczych kas zapomogowo‑pożyczkowych oraz spółdzielczych kas oszczędnościowo‑kredytowych w zakładach pracy (Dz. U. nr 100, poz. 502, ost. zm. W Dz. U. z 1996 r. nr 1, poz. 2). W myśl przepisów ww. rozporządzenia, PKZP może zostać utworzona u pracodawcy, u którego co najmniej dziesięciu zatrudnionych przez niego pracowników zadeklarowało gotowość przynależności do takiej organizacji. Oprócz personelu zakładu pracy, w którym działa kasa, jej członkami mogą być także byli pracownicy zakładu, mający status emerytów lub rencistów.
Z historii wynika, że z największymi problemami PKZP borykano się na przełomie lat 80-tych i 90– tych, gdyż rosnąca inflacja spowodowała spadek realnych wartości wkładów zgromadzonych przez członków PKZP. Członkowie, aby nie stracić zgromadzonych środków, masowo zaczęli składać wnioski o pożyczki. Czas oczekiwania na pożyczkę w tym okresie wynosił nawet kilka miesięcy i ze względu na większe zainteresowanie pożyczkami niż możliwości finansowe PKZP, niestety nie wszyscy te pożyczki otrzymali. Sytuacja ta wpłynęła niekorzystnie na wizerunek PKZP i na krótko zachwiała jej wiarygodność.
Aktualnie instytucje PKZP propagują oszczędzanie, upowszechniają ideę koleżeńskiej samopomocy finansowej, kształtują umiejętność efektywnego i demokratycznego zarządzania finansami.
Warto nadmienić, że od początku istnienia PKZP jej głównym celem jest samopomoc koleżeńska polegająca na wypłacie bezzwrotnych zapomóg w sytuacjach losowych i nieoprocentowanych pożyczek, spłacanych w miesięcznych ratach. W zamian za możliwość korzystania z powyższych form pomocy każdy członek PKZP jest zobligowany do:
- wnoszenia wkładu finansowego – składającego się z bezzwrotnego wpisowego oraz z comiesięcznych zwrotnych wkładów finansowych,
- poręczeń pożyczeń innym członkom kasy.
Idea PKZP praktycznie od początku swojego istnienia jest stała i odnosi się do samopomocy, z pewnością najistotniejszą zmianą w odniesieniu do pierwszych lat istnienia PKZP jest wprowadzenie demokratycznego sposobu udzielania zapomóg i pożyczek oraz wprowadzenie zasady równości dla wszystkich. Instytucje PKZP są już tak długo w naszej kulturze, że z pewnością warto kontynuować tą ideę i dbać o ich rozwój.
