Organ nadzorczo-kontrolny jakim jest komisja rewizyjna to jeden z trzech organów kasy zapomogowo-pożyczkowej wymienianych na poziomie ustawy. Rola tego organu jest niestety często nierozumiana i marginalizowana, a do składu wybierani są przypadkowi i ulegli członkowie KZP. Czym taka praktyka może skutkować? Dowiecie się Państwo z treści niniejszego artykułu.
Ustawa o kasach zapomogowo-pożyczkowych z dnia 10 sierpnia 2021 roku nie wniosła żadnych rewolucyjnych zmian do zadań komisji rewizyjnej. Art. 16 ustawy o KZP ust. 1 pkt 3 wymienia komisję rewizyjną jako organ KZP (pozostałymi są walne zebranie członków oraz zarząd). Podobnie jak zarząd, komisja rewizyjna pochodzi z wyborów w obrębie członków KZP, a długość kadencji określono na 4 lata (art. 18 ustawy o KZP). Dodatkowo warto wspomnieć, że w ustawie o KZP utrzymano zasadę nieodpłatności za wykonywane czynności w organach KZP (art. 19 ustawy o KZP). Sporą innowacją związaną z funkcjonowaniem organów KZP jest możliwość obradowania w formie zdalnej; przy czym warto pamiętać o konieczności zapisania w statucie (lub w stosownym załączniku) szczegółowych zasad związanych z trybem i sposobem podejmowania ewentualnych uchwał.
Komisja rewizyjna składa się co najmniej z 3 członków (art. 26 ust. 1 ustawy o KZP). W jej składzie należy przewidzieć i obsadzić przynajmniej dwie ustawowo określone funkcje – tj. przewodniczącego i sekretarza. Jedynym konkretnie opisanym zadaniem przewodniczącego komisji rewizyjnej jest uprawnienie do uczestniczenia w posiedzeniach zarządu z głosem doradczym (także delegacja tego uprawnienia zgodnie z zapisami art. 27 ustawy o KZP). Doświadczenie podpowiada, że udział przedstawiciela komisji rewizyjnej w posiedzeniach zarządu jest w zasadzie niepraktykowany. Można wymienić przynajmniej dwa czynniki, która wpływają na taki stan rzeczy.
Po pierwsze, członkowie komisji rewizyjnej z trudnych do określenia przyczyn czują się „gorszym” organem MKZP. Po drugie, zarząd często nie zauważa takiej potrzeby, czy wręcz patrzy krzywo na „zbytnie” zainteresowanie ze strony komisji rewizyjnej. Ks. A. Samarzewski, uważany za twórcę systemu samokontroli spółdzielczej, już w XIX wieku krytycznie oceniał autokratyczne dążenia zarządów, jak również brak możliwości kontroli kasjerów przekonanych o swej nieomylności. Pisał: „Samolubstwo zarządu, którym zwykle są ludzie światli, jest zgubne dla członków, szkodliwe dla społeczeństwa. (…) Pewność przekonania o sobie, że się jest rzetelnym, zacnym mężem stanowiska, nie uwalnia żadnego członka od kontroli. (…) Prawie wszystkie spółki przyznać muszą, że rady nadzorcze są jakoby nie były, przez cały rok nie wiedzą, co się w kasie dzieje, nie rewidują kasy, nie porównują i nie przechodzą wspólnie z zarządem ksiąg, nie każą sobie przedkładać sprawozdań miesięcznych lub kwartalnych, nie odbywają wspólnych z zarządem lub odrębnych posiedzeń, (…) a przecież rada nadzorcza – to suma ustaw, jest to duch towarzystwa, który wiać powinien zawsze i wszędzie przy wszystkich czynnościach.” Jak brzmią te słowa ok. 150 lat później?
Zważywszy na funkcje związane z kontrolą działań zarządu, można przyjąć, że komisja rewizyjna „ma władzę” drugą w kolejności po walnym zebraniu członków (bądź delegatów). Korzystanie przez komisję rewizyjną z zapisów art. 27 ustawy o KZP tj. prawa uczestniczenia w posiedzeniach zarządu z głosem doradczym jest zapewne przywilejem, którego zastosowanie w praktyce może przynieść danej kasie zapomogowo-pożyczkowej szereg korzyści. Pozwala „na bieżąco” dbać o ochronę mienia KZP, kontrolować działania zarządu na poziomie ich zgodności z przepisami prawa, ustawy o KZP, zapisów statutu danej KZP czy wreszcie konkretnych uchwał organów. Jednym z zadań komisji rewizyjnej jest prowadzenie kontroli działalności KZP co najmniej raz na kwartał wraz ze sporządzeniem stosownego protokołu (art. 28 ust. 4). O ileż łatwiej byłoby komisji rewizyjnej orientować się w działaniach zarządu i funkcjonowaniu kasy zapomogowo-pożyczkowej, gdyby raz w miesiącu (kiedy spotyka się zarząd), jeden z członków komisji rewizyjnej wziął udział posiedzeniu zarządu? Warto do takiej praktyki zachęcać.
Zapewne do „codziennego” działania komisji rewizyjnej przyda się dostęp do aktualnych sald rachunków płatniczych. Warto postarać się w banku o takie udogodnienie. Ponadto realizacja kompetencji komisji rewizyjnej związana z czuwaniem nad prawidłowym dokumentowaniem wpłat i wypłat (art. 28 ust. 2 pkt 3) jest o wiele skuteczniejsza, kiedy można skorzystać z programu komputerowego dedykowanego do obsługi kas zapomogowo-pożyczkowych, jak choćby dowolna wersja e-KZP firmy Casco. Tym samym nawet bez wychodzenia z domu i w każdej wolnej chwili członkowie komisji rewizyjnej mogą mieć dostęp do pełnej ewidencji członków, aktualnych sald poszczególnych kont i ich analityki, czy wreszcie badania poprawności księgowania wyciągów bankowych.
W świetle pojawiąjących się co jakiś czas w Internecie afer, związanych z wyprowadzaniem z kas zapomogowo-pożyczkowych pieniędzy (przez kilka czy nawet kilkadziesiąt lat), warto czasem zadać najprostsze pytania: Gdzie była komisja rewizyjna? Jak realizowała swoje obowiązki? Jak to się stało, że niczego podejrzanego nie zauważyła? Podobne, karygodne wręcz zaniedbania poszczególnych organów kasy zapomogowo-pożyczkowej, powinny być dla wszystkich najlepszą lekcją. Autonomia każdej kasy zapomogowo-pożyczkowej i wynikająca z tego różnorodność organizacyjna, nigdy nie powinna stać w kontrze do obowiązujących zapisów ustawowych i prawnych. Komisja rewizyjna, będąca dla KZP swoistą „najwyższą izbą kontroli” i „sumieniem”, powinna swoimi działaniami gwarantować pozostałym członkom kasy spokojny sen i pewność bezpieczeństwa wkładów! Pamiętajmy, że członkowie komisji rewizyjnej pochodzą z wyboru i powinni być najlepsi z najlepszych. Działają przecież w imieniu wszystkich członków i pełnią rolę „strażnika prawa”. Czy teraz bardziej będziemy tego świadomi?
