Jednym z najważniejszych elementów właściwego funkcjonowania kasy zapomogowo-pożyczkowej jest odpowiednia gospodarka finansowa. Środki finansowe jakimi dysponuje kzp, w zależności od ilości członków tworzących daną kasę, potrafią być liczone w tysiącach, dziesiątkach tysięcy, a nawet „grubych” milionach złotych. Warto znać podstawowe zasady i możliwości tworzenia odpowiednich „funduszy”, do których stanowienia przyznaje prawo kasom zapomogowo-pożyczkowym ustawa o kasach zapomogowo-pożyczkowych z dnia 11 sierpnia 2021 roku. Trzy standardowe fundusze, tj. oszczędnościowo-pożyczkowy (wkłady członkowskie), rezerwowy (wpisowe i odsetki), czy wreszcie zapomogowy (odpisy z f. rezerwowego i dobrowolne wpłaty), mogą być wspierane przez dodatkowo tworzone i celowe fundusze, o ile stosowny zapis znajdzie się w statucie.
Pierwszym i najważniejszym funduszem – z tych przewidzianych ustawą o kzp – jest fundusz oszczędnościowo-pożyczkowy. Każda kasa taki fundusz posiada, bo w definicji i zamierzeniu tworzony jest z wkładów członkowskich. Jego przeznaczeniem jest realizacja głównego celu funkcjonowania kzp, a więc udzielanie nieoprocentowanych pożyczek. Zatem, jeśli kasa zapomogowo-pożyczkowa liczy niewielu członków, a ich zgromadzony (łączny) wkład jest niewielki, trudno przewidywać racjonalną politykę pożyczkową – sprowadzi się ona raczej do ustalania kolejki/listy osób oczekujących na pożyczkę. Zarząd w tym przypadku będzie miał związane ręce, w przedmiocie możliwości inwestycji i tym samym zasilania funduszu rezerwowego. Zatem dopiero wolne środki – a więc takie, które nie będą wykorzystywane na udzielanie pożyczek – można próbować inwestować w bezpieczne produkty bankowe (najczęściej lokaty terminowe). Osiągnięte w ten sposób przychody/odsetki, należy przepisać na przeznaczony do tego celu fundusz rezerwowy – opisany precyzyjnie w ustawie o kzp.
Fundusz rezerwowy powstaje m.in. z odsetek od lokat terminowych. Można uznać to źródło za główny kanał zasilania tego funduszu. Powstaje on również z wpłat wpisowego dokonywanych przez nowo przyjmowanych do kzp członków, a skoro tak, nie warto (i w praktyce nie można) rezygnować z wpisowego dla nowych członków. Wpisowe to kolejny – często dość istotny – sposób zasilania kasowych rezerw finansowych. Zasobność funduszu rezerwowego, to po części wypadkowa wielkości samej kzp. Kasy liczące kilkuset lub nawet kilka tysięcy członków doskonale znają płynące z tego faktu korzyści. Można wówczas prowadzić wieloelementową, kompleksową politykę finansową i starać się uzyskać dla kasy jak największy zysk. Ustawodawca zakłada, jeszcze kilka innych dróg zasilania funduszu rezerwowego. Jedną z nich jest zasilenie poprzez przeksięgowanie na poczet funduszu rezerwowego niepodjętych zwrotów wkładów członkowskich. Taka sytuacja może mieć miejsce prawie wyłącznie wtedy, kiedy członek kzp zmarł, a nie wskazał wcześniej osoby uprawnionej do odbioru wkładu w przypadku jego śmierci. W zasadzie zdarzenie takie nie powinno występować w kzp, gdyż warunkiem przyjęcia do grona członków kzp jest wskazanie osoby uprawnionej – obowiązek zapisany w art. 12 ust. 1 pkt. 4 ustawy o kzp. Można założyć, że mimo szczerych chęci zarządu i podejmowanych prób aktualizacji w/w danych, któryś z naszych członków nie wskazał jednak – przed śmiercią – takiej osoby uprawnionej. Wówczas zgodnie z zapisami statutowymi (o które warto zadbać), środki te zasilić mogą przedmiotowy fundusz rezerwowy. W ustawie o kzp pojawia się również kilka innych „strumieni zasilających” fundusz rezerwowy, jak: darowizny, spadki, zapisy czy odsetki zasądzone przez sąd. Wydaje się, że takie wpływy są jednak bardzo wątpliwe i realnie niespotykane lub rzadkie...
Przyglądając się funduszowi rezerwowemu, można zauważyć znaczące ograniczenie wykorzystania znajdujących się na nim środków. Art. 33 ustawy kzp reguluje precyzyjnie cel i przeznaczenie posiadanych na nim funduszy. Mogą być one przeznaczone wyłącznie (!) na: „pokrycie szkód i strat, nieściągalnych zadłużeń, prowizji i opłat za czynności związane z prowadzeniem rachunku płatniczego oraz odpis na fundusz zapomogowy”. Ustawa o kzp dopuszcza inne przeznaczenie środków pozostających na funduszu rezerwowym, ale wyłącznie w przypadku likwidacji kzp i podjęcia stosownej uchwały przez walne zebranie członków bądź delegatów. Pojawia się w tym miejscu słuszna wątpliwość i w konsekwencji pytanie: co sprawiło, że ustawodawca nie przewidział możliwości stosowania odpisów z funduszu rezerwowego na inne fundusze przewidziane w statucie kzp? To pytanie musi niestety zostać bez odpowiedzi…
Posiadanie/tworzenie w kzp funduszu zapomogowego, wcale nie wiąże się z obowiązkiem udzielania zapomóg. W przypadku mniejszych kas zapomogowo-pożyczkowych, fundusz zapomogowy wydaje się być pojęciem tyle nierealnym co abstrakcyjnym. Niewielki fundusz rezerwowy (często trafia tam jedynie wpisowe) unicestwia w zasadzie fundusz zapomogowy. Dobrowolne „wpłaty członkowskie i inne wpływy określone w statucie KZP” (jak wskazuje ustawa), to zazwyczaj jedynie pobożne życzenia i sfera marzeń… Wypada zauważyć, iż podsiadanie środków na funduszu rezerwowym (często dość pokaźnych) powinno w pierwszej kolejności zakładać możliwość korzystania przez członków kzp ze wsparcia finansowego w postaci zapomóg – zgodnie z ideą funkcjonowania kas wskazaną w samej nazwie instytucji. Ustawodawca zakłada jednak, że zapomogi mogą być udzielane przez kzp jedynie wówczas, gdy kasa faktycznie posiada środki finansowe, które mogą być przeznaczone na ten cel – czego wyraz znajdujemy w zapisach art. 12 ust. 2 pkt 3 ustawy o kzp. Pamiętajmy, że zarząd kzp posiada kompetencje wykorzystania innych narzędzi wspierających członków. Może podjąć decyzję dotyczącą odroczenia spłaty pożyczki (lub zwolnienia członka z konieczności jej spłaty), jak również może czasowo zawiesić obowiązek wpłacania miesięcznych wkładów członkowskich. Działania takie mogą być w ogólności uznane jako bliskie pewnej formie szeroko rozumianej czasowej „zapomogi”…
Oprócz przedstawionych powyżej funduszy, statut kasy zapomogowo-pożyczkowej może zakładać, że walne zebranie członków bądź delegatów, wyrazie wolę powołania do istnienia innych funduszy, specjalnego przeznaczenie, o których przeczytacie Państwo w kolejnym artykule zatytułowanym: „inne fundusze KZP”.
