Pracownicza Kasa Zapomogowo-Pożyczkowa może działać w dowolnym zakładzie pracy, bez względu na osobowość prawną,  to znaczy, że nie ma znaczenia czy prowadzi go osoba fizyczna, osoba prawna, czy inna jednostka organizacyjna zatrudniająca pracowników. Istotne jest aby gotowość przystąpienia zadeklarowało co najmniej 10 pracowników.

Powinny one przygotować i podpisać deklaracje członkowskie, opracować projekt statutu oraz zwołać pierwsze walne zebranie członków. Przepisy nie uzależniają możliwości działania pracowniczych kas zapomogowo-pożyczkowych ani od funkcjonowania w zakładzie pracy organizacji związkowej, ani od jakiejkolwiek inicjatywy organizacji zakładowej lub ponadzakładowej organizacji związkowej. Inicjatywa utworzenia kasy leży w gestii pracowników. Organizacje związkowe, zostały tylko dodatkowo zobowiązane do sprawowania społecznego nadzoru nad działalnością PKZP. Nie ma ustawowego zapisu, który uzależniałby powstanie kasy od funkcjonowania organizacji związkowej w zakładzie pracy. W związku z tym PKZP może powstać nawet jeżeli w danym zakładzie pracy nie funkcjonuje żaden związek zawodowy.